روز چهارشنبه ۲۲ اسفندماه بالاخره پس از کش و قوس‌های فراوان ترکیب نهایی فیلم‌های اکران نوروز ۹۸ مشخص شد. فصلی که صاحبان آثار بیشترین تلاش‌ها را برای اکران آثارشان به کار می‌بندند چراکه معتقدند آثار سینمایی بیشترین فروش را در این بازه زمانی دارد. هرچند فروش ضعیف برخی از فیلم‌های سینمایی در همین بازه زمانی نشان از آن دارد که یک فیلم سینمایی خودش باید ویژگی‌ها و مولفه‌های فروش را داشته باشد و فصل اکران تضمین قطعی برای فروش نیست!
با این همه به نظر می‌رسد صاحبان آثار به دلیل اینکه مخاطبان بیشترین وقت آزاد را برای تماشای فیلم‌ها در همین ایام نوروز دارند، کماکان برای بهره‌مندی از فرصت اکران در این فصل به رقابت تنگاتنگ با یکدیگر می‌پردازند.
امسال اما فیلم‌های سینمایی «متری شیش و نیم» ساخته سعید روستایی، «چهار انگشت» ساخته حامد محمدی، «غلامرضا تختی» ساخته بهرام توکلی، «زندانی ها» ساخته مسعود ده نمکی، «رحمان ۱۴۰۰» ساخته منوچهر هادی، «ژن خوک» ساخته سعید سهیلی و «پیشونی سفید ۳» ساخته جواد هاشمی در این رقابت گوی سبقت را از سایرین ربودند و سرانجام به عنوان فیلم‌های اکران نوروزی ۹۸ معرفی شدند و از روز گذشته ۲۵ بهمن‌ماه اکران خود را آغاز کرده‌اند. در این گزارش تلاش کرده‌ایم نگاهی متفاوت به ترکیب این آثار داشته باشیم.
امسال در ترکیب نوروزی ۳ فیلم طنز با عنوان‌های «چهار انگشت»، «رحمان ۱۴۰۰» و «زندانی ها» گنجانده شده و البته فیلم سینمایی «ژن خوک» هم رگه‌هایی از طنز دارد اما به گفته صاحبان فیلم و برخی اعضای هیات انتخاب سی و هفتمین جشنواره فیلم فجر، بیشتر یک فیلم تلخ به شمار می‌رود تا کمدی.
در این ترکیب یک فیلم کودک با نام «پیشونی سفید ۳» هم حضور دارد. سال گذشته در همین بازه زمانی انیمیشن سینمایی «فیلشاه» ساخته هادی محمدیان در این ترکیب حضور داشت تا سنت حضور یک نماینده از سنیمای کودک در ترکیب فیلم‌های روی پرده برقرار باقی بماند.
اکران یک فیلم پرتره با نام «غلامرضا تختی» که به زندگی این اسطوره کشتی می‌پردازد در روزهایی که حرف و حدیث درباره این پهلوان ملی نقل محافل شده است، از دیگر جذابیت‌های ترکیب اکران نوروز محسوب می‌شود.
در ادامه ۸ نکته درباره ترکیب فیلم‌های نوروز ۹۸ را مرور می‌کنیم؛
نکته یک؛ پرحاشیه‌ترین فیلم
لقب پرحاشیه‌ترین فیلم فهرست اکران نوروز ۹۸ را می‌توان به «متری شیش و نیم» اختصاص داد؛ فیلمی که از همان زمان اعلام فهرست اولیه فیلم‌های راه یافته به سی و هفتمین جشنواره فیلم فجر با چالش «رسیدن یا ن رسیدن به جشنواره» مواجه بود و بعدها با تأخیر در اکران جشنواره‌ای حاشیه‌هایش دنباله‌دار شد.
چالش بزرگ‌تر «متری شیش و نیم» اما به کیفیت تعامل عوامل این پروژه با نیروی انتظامی بازمی‌گشت؛ موضوعی که باعث شد این فیلم در روز نخست جشنواره روی پرده نرود اما بالاخره این فیلم پس از کش و قوس‌های بسیار، با تاخیر یک روزه و پس از انجام برخی اصلاحات اکران شد.
سعید روستایی پیش از این نیز با فیلم سینمایی «ابد و یک روز» که توانسته بود، ۹ سیمرغ بلورین را در رشته‌های مختلف از جشنواره سی و چهارم به دست آورد، در اکران نوروزی سال ۹۵ حضور داشت و فروشی نزدیک به ۱۲ میلیارد تومان را به نام خود ثبت کرد
فیلم روستایی در همین رویداد سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه تماشاگران را به دست آورد و توانست براساس مصوبه وزارت ارشاد به طور مستقیم و بدون چالش در ترکیب نوروزی قرار بگیرد. روستایی در زمان دریافت همین جایزه با گلایه ضمنی از عدم همراهی نیروی انتظامی با فیلم «متری شیش و نیم» گفت: «پشت دستم را داغ کردم که دیگر پلیس نه فقط از جلوی دوربین که از پشت دوربین فیلمم هم رد نشود!»
این اظهارات، اختلافی را که تا پیش از آن در حد شنیده‌ها بود، روی سن جشنواره عیان کرد و همین سرنوشت فیلم را با ابهاماتی مواجه کرد.
نیروی انتظامی هم البته به فاصله چند هفته از برگزاری آیین اختتامیه به این کنایه روستایی پاسخ داد؛ سردار ایوب سلیمانی، جانشین فرمانده ناجا در گفتگو با خبرگزاری فارس این رفتار کارگردان «متری شیش و نیم» را بچگانه خوانده و گفته بود: «بنده ۲ بار فیلم «متری شیش و نیم» را قبل از جشنواره در حضور کارگردان دیدم و درباره جزء به جزء موارد اصلاحی توافق کردیم. اما آن‌ها بداخلاقی کردند و نسخه‌ای را نمایش دادند که نه تنها اصلاح نشده بود بلکه سکانس‌های اضافه‌تر هم داشت.»
شاید همین پاسخ تند و تیز هم باعث شد روستایی از گفته‌های پیشین خود عقبگرد و در آستانه اکران نوروزی فیلمش با انتشار یادداشتی از خانواده نیروی انتظامی دلجویی کند و بنویسد؛ «اکنون همچون شهروندی کوچک، از همراهی، محبت و دوستی تمامی همراهانمان در نیروی انتظامی تشکر می‌کنم. بدون همراهی و امکانات آنان «متری شیش و نیم» ساخته نمی‌شد، به انجام نمی‌رسید و امروز که زمان اکران آن فرا رسیده مشتاقم در کنار این عزیزان و به ویژه خانواده‌های عزیز شهدای نیروی انتظامی تماشاگر فیلم باشم.»
در «متری شش و نیم» که داستان جستجوی پلیس مبارزه با مواد مخدر را برای پیدا کردن فروشنده بزرگ شیشه در پایتخت، به تصویر می‌کشد، نوید محمدزاده، پیمان معادی و پریناز ایزدیار به ایفای نقش پرداخته‌اند و این دومین همکاری این بازیگران بعد از «ابد و یک روز» با سعید روستایی است.
سعید روستایی پیش از این نیز با فیلم سینمایی «ابد و یک روز» که توانسته بود، ۹ سیمرغ بلورین را در رشته‌های مختلف از جشنواره سی و چهارم به دست آورد، در اکران نوروزی سال ۹۵ حضور داشت و فروشی نزدیک به ۱۲ میلیارد تومان را به نام خود ثبت کرد. این حالا دومین حضور سعید روستایی با دومین فیلمش در میان آثار نوروزی است که با توجه به تبلیغات گسترده، تعداد بالای سینماهای نمایش دهنده، سابقه این کارگردان و اکران موفق در زمان جشنواره، بتواند یکی از پرفروش‌های اکران نوروزی باشد.
از دیگر حواشی «متری شیش و نیم» هم ماجرای احتمال رده‌بندی سنی آن برای اکران عمومی است. حسین انتظامی سرپرست سازمان سینمایی در جریان برگزاری سی و هفتمین جشنواره فیلم فجر در توییترش نوشت: «برخی فیلم‌های جشنواره امسال، به دلیل داشتن صحنه‌های خشن یا نامناسب برای کودکان و نوجوانان، در اکران عمومی رده‌بندی سنی خواهند گرفت» و برخی یکی از فیلم‌های مصداق این نظر انتظامی را «متری شیش و نیم» دانستند. هنوز اما اعلام نشده آیا برای اکران نوروزی فیلم سعید روستایی رده‌بندی سنی اعمال خواهد شد یا خیر.
نکته دوم؛ چالش‌برانگیزترین تجربه
از میان چهره‌های مختلفی که به‌عنوان کارگردان و بازیگر سهمی از ویترین نوروزی سینماها دارند، یکی از ویژه‌ترین چهره‌ها هادی حجازی‌فر است؛ بازیگری که اولین حضور جدی اش در سینما با فیلم سینمایی «ایستاده در غبار» ساخته محمدحسین مهدویان رقم خورد و پس از آن به شمایل ثابت و کلیدی فیلم‌های مهدویان تبدیل شد.
حجازی‌فر البته از دل تئاتر برخاسته بود و سال‌ها بر صحنه‌ها و جشنواره‌ها درخشیده بود، اما با نخستین حضور سینمایی اش بود که توانست به یکی از چهره‌های موردتوجه، رسانه‌ها تبدیل شود.
حجازی‌فر بعد از «ایستاده در غبار» حضور در سه فیلم دیگر مهدویان با نام‌های «ماجرای نیمروز»، «لاتاری»، «ماجرای نیمروز؛ رد خون» و نیز فیلم «به وقت شام» ساخته ابراهیم حاتمی‌کیا را هم تجربه کرد و در همین مسیر بود که به دلیل شباهت نقش‌هایش موردانتقاد برخی منتقدان قرار گرفت. او همان سال در نشست «به وقت شام» در جشنواره فجر عنوان کرد که برای گریز از این انتقادات قصد دارد حضور در فیلم‌های «کمدی» نیز را تجربه کند.
حجازی‌فر پس از این اعلام در اولین اقدام به ایفای نقش در فیلم سینمایی «کاتیوشا» ساخته علی عطشانی پرداخت و موفق به تعویض چهره سینمایی خود شد البته او در همین مسیر بازی در مجموعه «ممنوعه» را نیز تجربه کرد.
حالا «ژن خوک» سعید سهیلی چالشی تازه برای این بازیگر است تا وجه دیگری از توانمندی‌های خود در عرصه بازیگری را به قضاوت مخاطبان سینما و منتقدان بگذارد. آن هم در سالی که حضورش در قسمت دوم «ماجرای نیمروز» بار دیگر تحسین منتقدان را به همراه داشته و حالا جدی‌تر از قبل زیر ذره‌بین رسانه‌ها قرار دارد.
نکته سوم؛ دوئل ژنرال‌های گیشه
از ویژه‌ترین نکات درباره ترکیب فیلم‌های اکران نوروز ۹۸ حضور فیلم‌سازانی است که هر یک در سال‌های اخیر از مدعیان جدی فتح گیشه سینماها بوده‌اند.
از سعید سهیلی که با «گشت ارشاد» شکستن رکورد فروش تاریخ سینمای ایران را تجربه کرده بود تا مسعود ده‌نمکی که با سه‌گانه «اخراجی‌ها» باب تازه‌ای را در ثبت رکورد فروش در گیشه سینماها باز کرد. حامد محمدی هم با «اکسیدان» تجربه موفقی برای ساخت یک فیلم مخاطب‌پسند را در کارنامه‌اش ثبت کرده است.
در میان فیلم‌های پرفروش غیرکمدی سال‌های اخیر هم «تنگه ابوقریب» و «ابد و یک روز» جایگاه ویژه‌ای به بهرام توکلی و سعید روستایی بخشیده که به راحتی نمی‌توان آن‌ها را از کورس رقابت فتح گیشه کنار گذاشت.
با این همه اما جدی‌ترین مدعی فتح گیشه نوروز را می‌توان منوچهر هادی دانست.
منوچهر هادی امسال برای اولین‌بار با فیلم سینمایی «رحمان ۱۴۰۰» اکران نوروزی را تجربه می‌کند؛ فیلمی کمدی که علی سرتیپی صاحب بزرگترین شرکت پخش سینمای ایران، تهیه‌کنندگی آن را برعهده گرفته است.
هادی پیش از این فیلم سینمایی «آینه بغل» را در پاییز ۹۶ به نمایش گذاشت؛ فصل اکرانی که به گفته بسیاری یکی از بدترین فصل‌های نمایش به شمار می‌رود اما این فیلم به لطف حضور محمدرضا گلزار و جواد عزتی توانست به فروشی نزدیک به ۲۰ میلیارد تومان دست پیدا کند که در آن زمانی یکی از رکوردهای فروش محسوب می‌شد. تجربه‌ای که پیش‌تر «من سالوادور نیستم» به واسطه حضور رضا عطاران برای هادی رقم زده بود.
«تنگه ابوقریب» و «ابد و یک روز» جایگاه ویژه‌ای به بهرام توکلی و سعید روستایی بخشیده که به راحتی نمی‌توان آن‌ها را از کورس رقابت فتح گیشه کنار گذاشتمنوچهر هادی در این سال‌ها ثابت کرده هرچند آثارش به لحاظ سینمایی چیزی برای عرضه ندارند، اما در جذب مخاطب موفق بوده و به تعبیری رگ خواب مخاطبان را به خوبی می‌شناسد.
«رحمان ۱۴۰۰» هم از ۲ چهره کلیدی و نام آشنا برای مخاطبان برخوردار است؛ محمدرضا گلزار و مهران مدیری که شاید تضمینی برای فروش این فیلم محسوب شوند اما علاوه‌بر این ۲ بازیگر سعید آقاخانی، یکتا ناصر، بهرام افشاری و غلامرضا نیکخواه نیز در «رحمان ۱۴۰۰» حضور دارند.
از نکات جالب درباره «رحمان ۱۴۰۰» انصراف آن از حضور در جشنواره فیلم فجر بود که می‌توان دلایل متعددی برای آن در نظر گرفت اما دور از ذهن نیست که منوچهر هادی برای گریز از قضاوت شدن «رحمان ۱۴۰۰» از سوی منتقدان و اهالی رسانه و همچنین به وجود نیامدن بار تبلیغاتی منفی برای فیلمش، از حضور در این رویداد سینمایی صرف نظر کرده باشد. با این وجود به نظر می‌رسد این فیلم به دلیل سابقه ذهنی مخاطب از «آینه بغل»، تبلیغات زیاد و همچنین حضور ۲ بازیگر کلیدی بتواند پرفروش‌ترین فیلم اکران نوروزی باشد.
نکته چهارم؛ رکورددار اکران نوروزی
صحبت از کارنامه ویژه کارگردانان فیلم‌های نوروزی در میدان فتح گیشه به میان آمد اما ویژه‌ترین کارگردان در این ترکیب را می‌توان مسعود ده‌نمکی دانست که علاوه‌بر کارنامه موفق در گیشه، صاحب یک رکورد جالب هم هست.
مسعود ده‌نمکی کارگردانی است که تا امروز بسیاری از ساخته‌هایش توانسته‌اند فرصت اکران نوروز را داشته باشند. او پیش از این با فیلم‌های سینمایی «اخراجی‌ها» «اخراجی های ۲»، «اخراجی های ۳»، «رسوایی» و «معراجی ها» بخت خود را برای فتح گیشه نوروز آزموده بود و حالا «زندانی ها» ششمین فیلم از مجموع ۷ ساخته اوست که در این بازه زمانی رنگ پرده به خود می‌گیرد.
ده‌نمکی اتفاقاً توانست با سه گانه خود با نام «اخراجی ها» رکوردی تازه را در گیشه سینماها به جای بگذارد به طوری که فصل اول این فیلم فروشی دو میلیاردی در سال ۸۶، فصل دوم فروشی ۸ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومانی در سال ۸۷ و فصل سوم فروش ۶ میلیاردی در سال ۹۰ داشته است. اما «رسوایی» با عقبگرد در گیشه در نوروز ۹۲ توانست به فروش ۵ و نیم میلیاردی دست پیدا کند و «معراجی ها» نیز کمترین فروش را به نسبت به دیگر آثار این کارگردان داشته است.
حالا باید دید ده‌نمکی به تغییر ذائقه مخاطب توجه داشته و آیا «زندانی‌ها» می‌تواند باردیگر او را صدرنشین گیشه سینما کند؟
نکته پنجم؛ تجربه‌های نوروزی
در میان شش فیلمساز رقیب ده‌نمکی اما دو فیلمساز دیگر هم پیش از این حضور در مارتن اکران نوروزی را تجربه کرده بودند؛ سعید سهیلی و سعید روستایی.
سعید سهیلی پیش از این «گشت ارشاد ۲» را در ویترین نوروزی سینماها داشته است؛ فیلمی که به پشتوانه فروش و استقبال از قسمت نخست، از ابتدا هم فروش تضمین‌شده‌ای داشت و با همین پشتوانه توانست رقبایی چون «ماجرای نیمروز»، «خوب بد جلف»، «یک روز بخصوص»، «سه بیگانه» و «آباجان» را که در همان نوروز ۹۶ روی پرده رفتند، پشت سر بگذارد.
سعید روستایی اما تجربه‌ای متفاوت‌تر از حضور در اکران نوروز داشته است.
«بادیگارد»، «کفش‌هایم کو؟»، «خشم و هیاهو»، «پنجاه کیلو آلبالو» و «من سالوادور نیستم» فیلم‌هایی بودند که سعید روستایی با اولین فیلم کارنامه‌اش یعنی «ابد و یک روز» در نوروز ۹۵ به رقابت با آن‌ها پرداخت. ترکیبی که موفقیت در آن برای فیلمی غیرکمدی از جنس ابدویک روز می‌توانست دور از انتظار باشد. با این همه اما فیلم سعید روستایی هرچند نه به‌عنوان «پرفروش‌ترین» که بعنوان یکی از «موفق‌ترین» فیلم‌های غیرکمدی سال توانست مخاطبان بسیاری را به سالن نمایش بکشاند.
سعید روستایی، سعید سهیلی و مسعود ده‌نمکی حالا رقبایی تازه‌نفس دارند که هر یک برای نخستین‌بار ویترین نوروزی را تجربه می‌کنند؛ آیا این سه فیلمساز میدان را به رقبای تازه‌نفس واگذار خواهند کرد؟
نکته ششم؛ اشتراک از زندان تا کنایه‌های سیاسی روز
رصد تم‌ها و فضاهای مشترک در فیلم‌ها از جذابیت‌های ژورنالیستی است که گاهی می‌تواند فراتر از یک بازیگوشی حائز نکاتی تحلیلی و واجد اهمیت هم باشد. این رصد غالباً در آنالیز و تحلیل فیلم‌های حاضر در جشنواره فیلم فجر در دستور کار برخی منتقدان و اصحاب رسانه قرار می‌گیرد.
از نکات جالب درباره چهار فیلم از ترکیب فیلم‌های نوروز ۹۸ هم اشتراک فرمی و محتوایی با موضوع «زندان» است.
آنچه که در تصاویر، پوسترها و خلاصه داستان این چهار فیلم جلب توجه می‌کند، حضور پررنگ «زندان» و «زندانی» در خط داستانی این آثار است تا جایی که دو فیلم «رحمان ۱۴۰۰» و «زندانی‌ها» مشخصاً پوستر خود را به کاراکترهایی در لباس زندان و حبس اختصاص داده‌اند.
در کنار این دو فیلم، «متری شیش و نیم» روایتی بی‌واسطه از بازداشتگاه معتادان ارائه می‌دهد و فیلم کودکانه «پیشونی سفید ۳» هم بر محور داستان آزادی کاراکتر اصلی از زندان «اختاپوس» روایت می‌شود.
فارغ از این اشتراک اما یکی دیگر از وجوه اشتراک فیلم‌های اکران نوروز ۹۸ با موضوعات و حواشی داغ سیاسی و اجتماعی یک سال اخیر است. نکته‌ای که درباره آن می‌توان به تفصیل مصادیقی را مطرح کرد.
در این زمینه «ژن خوک»، «زندانی‌ها»، «چهارانگشت» و «رحمان ۱۴۰۰» مشخصاً رگه‌های سیاسی و اجتماعی عیانی دارند که احتمالاً در کیفیت استقبال مخاطب از این آثار بی‌تأثیر نخواهد بود.
نکته هفتم؛ آقازاده‌های اکران نوروز
هرچند سعید سهیلی فیلمی در کنایه به ژن‌های برتر و در مذمت آقازادگی ساخته اما خودش تا به امروز هر دو فرزندش را از طریق آثارش به سینما معرفی کرده و تنها فیلمسازی است که دو آقازاده در میان فعالان سینمای ایران دارد!
امسال نیز سهیلی فیلم سینمایی «ژن خوک» را با بازی پسرش سینا مهراد روی پرده دارد؛ بازیگر جوانی که پیش از این توانایی‌های خود را با سریال «پدر» ساخته بهرنگ توفیقی به نمایش گذاشته بود و به نوعی در پی خروج از سایه پدرش است. مسیری که پیش‌تر برادر بزرگ‌تر یعنی ساعد سهیلی هم پیمود و امروز تبدیل به یکی از بازیگران توانمند سینمای ایران شده است.
لیست اکران نوروزی اما بازهم آقازاده دارد! حامد محمدی فرزند منوچهر محمدی از تهیه‌کنندگان شناخته شده سینما امسال با «چهار انگشت» در اکران نوروزی حاضر است، کارگردانی که پیش‌تر «اکسیدان» را ساخته بود که با نمایش در خرداد ماه ۹۶ توانست فروشی بالغ بر ۱۰ میلیارد تومان را تجربه کند. موفقیتی که اولین فیلمش یعنی «فرشته‌ها با هم می‌آیند» هم از آن بی‌نصیب نبوده است.
حامد محمدی هرچند در فیلم‌های قبلی خود از حضور پدرش در مقام تهیه‌کننده بهره گرفته بود اما گویا در فیلم تازه قصد داشته از سایه پدر خارج شود، به طوری که این بار از حضور حمید پنداشته به عنوان تهیه‌کننده بهره برده است.
ماهور الوند دیگر آقازاده اکران نوروزی است. او فرزند سیروس الوند کارگردان سینما و تلویزیون و دانش آموخته تئاتر است که برای اولین‌بار با «دختر» ساخته رضا میرکریمی پا به عرصه سینما و بازیگری گذاشت. او بلافاصله به دلیل توانایی‌هایش حضور در ۶ فیلم دیگر را هم تجربه کرد و حالا تازه‌ترین حضورش در فیلم سینمایی «غلامرضا تختی» فرصت اکران نوروزی هم پیدا کرده است.
نکته هشتم؛ جای خالی فجری‌ها
در روزهای پایانی برگزاری سی و هفتمین جشنواره فیلم فجر بود که ابراهیم داروغه‌زاده دبیر این رویداد در گفتگویی با بولتن رسمی جشنواره اعلام کرد که «فیلم‌هایی که در جشنواره فیلم فجر نمایش داده شده و مورد استقبال قرار گرفته‌اند باید در مرحله اکران هم از امکانات بهتری نسبت به سایرین برخوردار باشند. به نظر من این سیاست درستی است که البته مطمئناً در مرحله عمل با بررسی و تعامل بیشتر با سینماگران و صاحبان آثار انجام خواهد شد.»
همین گفته او باعث شد که برخی از رسانه‌ها و سینماگران نسبت به اولویت پیدا کردن آثار جشنواره در اکران نسبت به دیگر فیلم‌ها، موضع بگیرند.
هرچند اولویت پیدا کردن فیلم‌های جشنواره برای اکران، در سال‌های ابتدایی جشنواره به صورت جدی پیگیری می‌شد اما در سال‌های بعد بسیاری از فیلمسازان حتی با تحریم جشنواره توانستند به بازه‌های بهتری برای اکران فیلم‌هایشان دست پیدا کنند.
درباره ترکیب اکران فیلم‌های نوروز ۹۸ هم از نکات جالب این است که با وجود فضاسازی برخی فیلمسازان مبنی بر ایجاد محدودیت برای فیلم‌های غایب در جشنواره برای ورود به چرخه اکران نوروزی، امسال فیلم‌های حاضر در جشنواره فیلم فجر سهم حداقلی از این ویترین داشته و از ۷ فیلم این فهرست تنها ۲ فیلم «غلامرضا تختی» و «متری شیش و نیم» در جشنواره حضور داشتند و هر پنج فیلم دیگر برای اولین‌بار در اکران نوروزی روی پرده سینماها رونمایی می‌شوند!
منبع: خبرگزاری مهر
